لهجه های بلوچی
زبانهای ايرانی دسته ای از زبانهای هند‌واروپايی اند كه با هم پيوند نزديكی دارند و اصل آنها به زبان واحدی يعنی "زبان ايرانی باستان" كه با زبان قديم هنديان آريايی نزديكی بسيار داشته ، ميپيوندند.
زبانهايی ايرانی را معمولاً ميتوان بر حسب شباهت يا جدايی صوتی و دستوری و لغوی آنها به دو دسته عمده تقسيم كرد: دسته غربی و دسته شرقی. فارسی، كردی، لری،بلوچی، لهجه های سواحل جنوبی خزرو لهجه های مركزی و جنوبی ايران همه به دسته غربی تعلق دارند. بلوچی اصولاً از گروه شمالی زبانهای غربی است و بلوچها ظاهراً از شمال به جنوب كوچ كرده اند و بعلت مجاورت با زبانهای شرقی ايرانی و ساير زبانهای هندی ازجمله هندی، سندی و براهويی بعضی لغات و صداهای آنهارا نيز اقتباس كرده است.
اولين محققی كه لهجه های بلوچی را بيشتر بطور سيستماتيك مورد مطالعه قرارداد ويلهلم گيگر Wilhelm Geiger بود. او بلوچی را به دو لهجه اصلی تقسيم كرده و بلوچی شمالی و بلوچی جنوبی (مكرانی) ناميد. وی همچنين بلوچی جنوبی را به گروههای شرقی و غربی و بلوچی شمالی را به گروههای شمالی و جنوبی كه بترتيب توسط طوايف لغاری Leghári و مری Mari نمايندگی ميشدند تقسيم كرد. گيگر برای نشان دادن تفاوت لغوی لهجه ها به اين واقعيت اشاره ميكند كه بلوچی شمالی به ميزان بالايی از زبانهای هندی همسايه لغت اقتباس ميكند در حاليكه بلوچی جنوبی بيشتر دارای لغات اقتباس شده با ريشه فارسی ميباشد.(ترجمه و نقل از جهانی (٨٩))
يكی ديگر از محققين لهجه های بلوچی "سر جرج گريرسون" Sir George Grierson ميباشد. او لهجه های بلوچی را به شرقی و غربی تقسيم كرد. وی معتقد بود كه بلوچی غربی در محدوده حكومتی بريتانيا دارای سه لهجه ميباشد و آنهارا بر اساس منطقه عمده ای كه در آن صحبت ميشوند، لهجه كراچی karáči ، كيچی kíči و پنجگوری panjguri ناميد.
محقق برجسته ديگری كه بصورت سيستماتيك لهجه های بلوچی را مطالعه كرده است پروفسور جوزف الفنبين Josef Elfenbein ميباشد، او در كتاب برای نشان دادن تفاوت بين لهجه های مختلف، ليستی شامل آواشناسی، دستور (صرف و نحو) و لغت تهيه كرده و آنرا بعنوان معيار مقايسه شباهت ها و تمايز لهجه ها بكار برده است. در اينجا فقط به چند مورد از ويژگيهای خاص اين لهجه ها بر اساس معيار الفنبين اكتفا ميكنيم. وی بر اساس اين معيار، زبان بلوچی را به شش لهجه تقسيم ميكند كه عبارتند از:
زبانهايی ايرانی را معمولاً ميتوان بر حسب شباهت يا جدايی صوتی و دستوری و لغوی آنها به دو دسته عمده تقسيم كرد: دسته غربی و دسته شرقی. فارسی، كردی، لری،بلوچی، لهجه های سواحل جنوبی خزرو لهجه های مركزی و جنوبی ايران همه به دسته غربی تعلق دارند. بلوچی اصولاً از گروه شمالی زبانهای غربی است و بلوچها ظاهراً از شمال به جنوب كوچ كرده اند و بعلت مجاورت با زبانهای شرقی ايرانی و ساير زبانهای هندی ازجمله هندی، سندی و براهويی بعضی لغات و صداهای آنهارا نيز اقتباس كرده است.
اولين محققی كه لهجه های بلوچی را بيشتر بطور سيستماتيك مورد مطالعه قرارداد ويلهلم گيگر Wilhelm Geiger بود. او بلوچی را به دو لهجه اصلی تقسيم كرده و بلوچی شمالی و بلوچی جنوبی (مكرانی) ناميد. وی همچنين بلوچی جنوبی را به گروههای شرقی و غربی و بلوچی شمالی را به گروههای شمالی و جنوبی كه بترتيب توسط طوايف لغاری Leghári و مری Mari نمايندگی ميشدند تقسيم كرد. گيگر برای نشان دادن تفاوت لغوی لهجه ها به اين واقعيت اشاره ميكند كه بلوچی شمالی به ميزان بالايی از زبانهای هندی همسايه لغت اقتباس ميكند در حاليكه بلوچی جنوبی بيشتر دارای لغات اقتباس شده با ريشه فارسی ميباشد.(ترجمه و نقل از جهانی (٨٩))
يكی ديگر از محققين لهجه های بلوچی "سر جرج گريرسون" Sir George Grierson ميباشد. او لهجه های بلوچی را به شرقی و غربی تقسيم كرد. وی معتقد بود كه بلوچی غربی در محدوده حكومتی بريتانيا دارای سه لهجه ميباشد و آنهارا بر اساس منطقه عمده ای كه در آن صحبت ميشوند، لهجه كراچی karáči ، كيچی kíči و پنجگوری panjguri ناميد.
محقق برجسته ديگری كه بصورت سيستماتيك لهجه های بلوچی را مطالعه كرده است پروفسور جوزف الفنبين Josef Elfenbein ميباشد، او در كتاب برای نشان دادن تفاوت بين لهجه های مختلف، ليستی شامل آواشناسی، دستور (صرف و نحو) و لغت تهيه كرده و آنرا بعنوان معيار مقايسه شباهت ها و تمايز لهجه ها بكار برده است. در اينجا فقط به چند مورد از ويژگيهای خاص اين لهجه ها بر اساس معيار الفنبين اكتفا ميكنيم. وی بر اساس اين معيار، زبان بلوچی را به شش لهجه تقسيم ميكند كه عبارتند از:
اين لهجه ها در مناطق طوايف مری، بگٹی، لغاری و مزاری صحبت ميشوند.
ويژگيها:
١- تبديل /u/ به /i/. مثال: بيت bit "شد"، سير sir "عروسی" (٢)
٢- ساخت مجهول در زمان گذشته افعال متعدی (٣)
٣- تلفظ ث در لغات "پث" pess پدر، "ماث" más مادر، "براث" brás برادر. (٤)
٤- بكاربردن شناسه án برای اول شخص مفرد و on برای اول شخص جمع (٥)
٥- استفاده از لغت لوگ lúg "خانه"، چوك čokk "بچه"
١- تبديل /u/ به /i/. مثال: بيت bit "شد"، سير sir "عروسی" (٢)
٢- ساخت مجهول در زمان گذشته افعال متعدی (٣)
٣- تلفظ ث در لغات "پث" pess پدر، "ماث" más مادر، "براث" brás برادر. (٤)
٤- بكاربردن شناسه án برای اول شخص مفرد و on برای اول شخص جمع (٥)
٥- استفاده از لغت لوگ lúg "خانه"، چوك čokk "بچه"
اين لهجه شامل شاخه های زير ميباشد:
الف- كلاتی
مناطق بين "لس بيلا" Las belá در شمال كراچی تا مستونگ Mastung در جنوب كوئته Quetta (عمدتاً منطقه براهويی نشين)
الف- كلاتی
مناطق بين "لس بيلا" Las belá در شمال كراچی تا مستونگ Mastung در جنوب كوئته Quetta (عمدتاً منطقه براهويی نشين)
ب- چاغه ای و خارانی
نواحی شمالی بلوچستان پاكستان شامل نوشكی، دالبندين، خاران و كلات
نواحی شمالی بلوچستان پاكستان شامل نوشكی، دالبندين، خاران و كلات
ج- افغانی
مناطق جنوبی و جنوب غربی افغانستان عمدتاً نواحی اطراف رودخانه هيرمند
مناطق جنوبی و جنوب غربی افغانستان عمدتاً نواحی اطراف رودخانه هيرمند
د- سرحدی
منطقه ای كه از شرق به دالبندين در پاكستان و از شمال شرقی به چهاربرجك در افغانستان منتهی شده و شامل مرو در تركمنستان شوروی و سيستان در ايران ميباشد، بطوريكه نصرت آباد در بلوچستان ايران جنوبی ترين بخش آنرا تشيل ميدهد.
در تأليفات بعدی، الفنبين لهجه رخشانی را به سه گروه كلاتی، پنجگوری و سرحدی تقسيم ميكند كه لهجه سرحدی در آن شامل مرو در تركمنستان شوروی ، بلوچستان افغانستان و مناطق شمالی بلوچستان ايران كه جنوب خاش و شمال ايرانشهر مرز جنوبی آنرا تشكيل ميدهند و همچنين نواحی شمالی بلوچستان پاكستان شامل نوشكی، دالبندين، خاران و كلات (كه مناطق لهجه پنجگوری مرز جنوبی آنرا تشكيل ميدهند) را دربر ميگيرد.
در تأليفات بعدی، الفنبين لهجه رخشانی را به سه گروه كلاتی، پنجگوری و سرحدی تقسيم ميكند كه لهجه سرحدی در آن شامل مرو در تركمنستان شوروی ، بلوچستان افغانستان و مناطق شمالی بلوچستان ايران كه جنوب خاش و شمال ايرانشهر مرز جنوبی آنرا تشكيل ميدهند و همچنين نواحی شمالی بلوچستان پاكستان شامل نوشكی، دالبندين، خاران و كلات (كه مناطق لهجه پنجگوری مرز جنوبی آنرا تشكيل ميدهند) را دربر ميگيرد.
ه- پنجگوری
شامل بخش اعظم منطقه خاران xárán كه كيچ kíč مرز جنوبی و رودخانه رخشان Raxshán مرز شمالی آنرا تشكيل ميدهند و كولوا Kolwá در شرق آن واقع ميشود.
ويژگيهای اين لهجه ها:
١- /u/ نامتغير باقی می ماند "بوت" but شد، "سور" sur عروسی
٢- ساخت معلوم جمله عادی ترين شكل است ولی شكل مجهول هم بويژه در جنوب پيش می آيد. (٦)
٣- تلفظ س لغات "پس" pess پدر، "ماس" más مادر، "براس" brás برادر.
٤- شناسه in برای اول شخص مفرد و an برای اول شخص جمع
٥- "گس" ges خانه، "زهگ" zág / zahg بچه
١- /u/ نامتغير باقی می ماند "بوت" but شد، "سور" sur عروسی
٢- ساخت معلوم جمله عادی ترين شكل است ولی شكل مجهول هم بويژه در جنوب پيش می آيد. (٦)
٣- تلفظ س لغات "پس" pess پدر، "ماس" más مادر، "براس" brás برادر.
٤- شناسه in برای اول شخص مفرد و an برای اول شخص جمع
٥- "گس" ges خانه، "زهگ" zág / zahg بچه
سراوان و مناطق اطراف آن كه خاش مرز شمالی و اسپيدان Espidán مرز غربی آنرا تشكيل ميدهند. مناطق مرزی ايران و پاكستان در شرق اين منطقه واقع شده و مرز جنوبی آن رودخانه گل gel در شمال راسك ميباشد.
در تأليفات بعدی الفنبين، ايرانشهر و بمپور نيز در حوزه لهجه سراوانی شمرده ميشوند.
در تأليفات بعدی الفنبين، ايرانشهر و بمپور نيز در حوزه لهجه سراوانی شمرده ميشوند.
ويژگيها:
١- تبديل /u/ به bǖt ǖ "شد"
٢- مجهول، ساخت معمول جمله است
٣- تلفظ ت لغات "پت" petپدر، "مات" mát مادر، "برات" brát برادر.
٤- شناسه án برای اول شخص مفرد و in برای اول شخص جمع (با تلفظ i كوتاه در in )
٥- لوگ lúg يا گس ges "خانه"، چوك čokk يا زهگ zahg بچه
١- تبديل /u/ به bǖt ǖ "شد"
٢- مجهول، ساخت معمول جمله است
٣- تلفظ ت لغات "پت" petپدر، "مات" mát مادر، "برات" brát برادر.
٤- شناسه án برای اول شخص مفرد و in برای اول شخص جمع (با تلفظ i كوتاه در in )
٥- لوگ lúg يا گس ges "خانه"، چوك čokk يا زهگ zahg بچه
منطقه كيچ kíč در بلوچستان پاكستان شامل تربت
ويژگيها:
١- /u/ نامتغير،بوت but "شد"
٢- ساخت مجهول
٣- تلفظ ت لغات "پت" petپدر، "مات" mát مادر، "برات" brát برادر.
٤- شناسه in برای اول شخص مفرد و in برای اول شخص جمع (با تلفظ i كوتاه در in )
٥- لوگ lúg "خانه"، چوك čokk "بچه"
١- /u/ نامتغير،بوت but "شد"
٢- ساخت مجهول
٣- تلفظ ت لغات "پت" petپدر، "مات" mát مادر، "برات" brát برادر.
٤- شناسه in برای اول شخص مفرد و in برای اول شخص جمع (با تلفظ i كوتاه در in )
٥- لوگ lúg "خانه"، چوك čokk "بچه"
منطقه لاشار lášár در بلوچستان ايران شامل "اسپكه" Espakka ، "پيپ" píp ، "مسكوتان" Maskútan ، "پنوچ" pannúč
ويژگيها:
١- /u/ نامتغير،بوت but "شد"
٢- ساخت مجهول
٣- تلفظ ت لغات "پت" petپدر، "مات" mát مادر، "برات" brát برادر.
٤- شناسه un برای اول شخص مفرد و in برای اول شخص جمع (با تلفظ i كوتاه در in )
٥- لوگ lúg "خانه"، چوك čokk بچه
١- /u/ نامتغير،بوت but "شد"
٢- ساخت مجهول
٣- تلفظ ت لغات "پت" petپدر، "مات" mát مادر، "برات" brát برادر.
٤- شناسه un برای اول شخص مفرد و in برای اول شخص جمع (با تلفظ i كوتاه در in )
٥- لوگ lúg "خانه"، چوك čokk بچه
شامل قصرقند kaser kand ، نيكشهر níkshahr ، راسك rásk و نواحی ساحلی جنوبی بلوچستان از "بی آبان" biábán در نزديكی بندرعباس تا بندر كراچی شامل بنادر چاه بهار، گواتر gwádar، پسنی pasni ، جيونی jiwani و همچنين مناطق مند mand و دشت dašt.
ويژگيها:
١- تبديل /u/ به /i/. مثال: بيت bit "شد"، سير sir "عروسی"
٢- ساخت مجهول در زمان گذشته افعال متعدی
٣- تلفظ ت در لغات "پت" pet پدر، "ماث" mát مادر، "براث" brát برادر.
٤- بكاربردن شناسه án برای اول شخص مفرد و eyn برای اول شخص جمع
٥- استفاده از لغت لوگ lúg "خانه"، چوك čokk "بچه"
٢- ساخت مجهول در زمان گذشته افعال متعدی
٣- تلفظ ت در لغات "پت" pet پدر، "ماث" mát مادر، "براث" brát برادر.
٤- بكاربردن شناسه án برای اول شخص مفرد و eyn برای اول شخص جمع
٥- استفاده از لغت لوگ lúg "خانه"، چوك čokk "بچه"
-----------------------------------------------
١Eastern Hill Dialects
٢ طبق نظريه الفنبين، تلفظ قديمی /u/ در كلمه but "شد" در اكثر لهجه ها حفظ شده ولی در بعضی لهجه ها به /i/ تبديل شده است.
٣ ساخت مجهول يعنی افعال متعدی در زمان گذشته برای اشخاص صرف نميشوند.
٤ با تلفظی مشابه ث در عربی و متمايز از صدای س در فارسی
٥ ميروم rawán ، ميرويم raon
٦ ساخت معلوم يعنی افعال متعدی در زمان گذشته برای اشخاص صرف ميشوند.
٧
٨
٢ طبق نظريه الفنبين، تلفظ قديمی /u/ در كلمه but "شد" در اكثر لهجه ها حفظ شده ولی در بعضی لهجه ها به /i/ تبديل شده است.
٣ ساخت مجهول يعنی افعال متعدی در زمان گذشته برای اشخاص صرف نميشوند.
٤ با تلفظی مشابه ث در عربی و متمايز از صدای س در فارسی
٥ ميروم rawán ، ميرويم raon
٦ ساخت معلوم يعنی افعال متعدی در زمان گذشته برای اشخاص صرف ميشوند.
٧
٨
ورود
اعضا:
<-PollName->
خبرنامه وب سایت:
آمار
وب سایت:
تبادل
لینک هوشمند